Οι αναγνώστες του παρόντος θεματικού τεύχους του «Budapesti Negyed» κρατούν στα χέρια τους τα κείμενα των διαλέξεων του συνεδρίου «της Γέφυρας των Αλυσίδων»
που διοργανώθηκε στις 25 Μαρτίου το 2005 στην αίθουσα συνεδριάσεων της
Ουγγρικής Ακαδημίας. Η επιστημονική αυτή συνάντηση, η οποία ασχολήθηκε
με τον ρόλο που έπαιξαν στην Αυστροουγγρική Μοναρχία οι Έλληνες έμποροι
και το ελληνικό κεφάλαιο, διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ιστορίας των Αψβούργων και το Ίδρυμα Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας με την υποστήριξη της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών.
Ο χρόνος, ο τόπος του συνεδρίου και κυρίως ο τίτλος του ήταν σκόπιμα συμβολικός.
Η ημερομηνία η ίδια, η 25η Μαρτίου ημερομηνία της επετείου της έκρηξης
της ελληνικής επανάστασης, η ημερομηνία των συμβολικών γενεθλίων της
σύγχρονης Ελλάδας, η οποία παίζει παρόμοιο ρόλο στην σημερινή ελληνική
εθνική συνείδηση όπως η δική μας της 15ης Μαρτίου του 1848. Συμβολικός
είναι επίσης και ο τόπος, αφού ο Έλληνας τραπεζίτης και έμπορος Σίμων
Σίνας (1810–1876), ο γενναιόδωρος μαικήνας της ουγγρικής μεταρρύθμισης,
ο πλουσιοπάροχος υποστηρικτής του ουγγρικού πολιτισμού και επιστημών,
συνέβαλε με το μεγαλύτερο ποσό, συνολικά 80.000 φιορίνια στην ανέγερση
του μεγάρου της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών. Τέλος, πολλαπλά
συμβολικός είναι η «Γέφυρα των Αλυσίδων» που υπάρχει στον τίτλο του.
Αναμφίβολα, αναδείχθηκε, ως ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα ανάμεσα
στα υλικά μνημεία που αντιπροσωπεύουν την Ουγγαρία στο πέρασμα του
τελευταίου ενάμιση αιώνα. Πλάι στο ουγγρικό στέμμα, που συμβολίζει την
κρατική υπόσταση, σήμερα είναι αυτή το πιο καθολικά αποδεκτό σύμβολο
και κυρίως αυτό που εκφράζει την σύγχρονη ουγγρική εθνική ύπαρξη. Από
την άλλη, η ίδια η ανέγερσή της ήταν από την αρχή ένα διεθνές
εγχείρημα. Η ιδέα της προέρχεται από τον «μεγαλύτερο Ούγγρο» τον
Széchenyi, ο σχεδιασμός της όμως έγινε με αγγλική συμμετοχή, ενώ για
την εξασφάλιση των οικονομικών προϋποθέσεων της πραγματοποίησής της
παράλληλα με την οικογένεια Rotschild, και τον τραπεζικό οίκο Sámuel
Wodianer και Υιός που συνδέθηκε αργότερα, από την αρχή βασικό ρόλο
έπαιξε ο Έλληνας τραπεζίτης της Βιέννης Σίμων Σίνας.
Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό από τη θεώρηση της σημερινής κοινωνικής
ανάπτυξης της Ευρώπης, πώς πλαισίωσε, με τρόπο φυσικό και αυτονόητο, η
Αυτοκρατορία των Αψβούργων, αυτήν την παραπάνω διεθνή επιχείρηση. Το
Ίδρυμα Ιστορίας των Αψβούργων έλαβε μέρος στη διοργάνωση του συνεδρίου
γιατί ένας από τους σημαντικούς του σκοπούς είναι η αποκάλυψη του
ιστορικού πλαισίου της συγκρότησης της Αυτοκρατορίας πάνω από τα έθνη,
και η διερεύνηση του τρόπου λειτουργίας της που προσφέρει επίσης
σημαντικές εμπειρίες από την πλευρά της ευρωπαϊκής διεύρυνσης του
σήμερα. Από τη σκοπιά της κοινωνικής και αστικής ανάπτυξης της
Βουδαπέστης ο ρόλος των Ελλήνων της Μοναρχίας είναι επίσης σημαντικός.
Διαλύει τις στερεοτυπίες για τον ρόλο των εβραίων εμπόρων.
Ο δεύτερος συνδιοργανωτής του συνεδρίου, ήταν το Ινστιτούτο Ερευνών
Ελλήνων Ουγγαρίας, που ιδρύθηκε από την Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας
το Δεκέμβριο του 2003. Η ίδρυσή του είναι μια νέα απόδειξη, ότι αυτήν
την στιγμή στην Ουγγαρία έχουμε να κάνουμε με ελληνισμό που βιώνει μια
πολύχρωμη συλλογική ζωή. Σήμερα ο ελληνισμός αυτός συντηρεί σχολεία,
λειτουργεί πολιτιστικούς συλλόγους, εκδίδει βιβλία και περιοδικά.
Παρόλο τον μικρό αριθμό μελών του, η παρουσία του είναι ορατή τόσο στην
πολιτιστική όσο και στην οικονομική ζωή της Ουγγαρίας. Αναμφίβολα,
αυτός ο ελληνισμός προέρχεται ασφαλώς από τους πρόσφυγες που έφτασαν
στην Ουγγαρία μετά τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα το 1946-1949 και από
τους απογόνους αυτών. Από τη δεκαετία του 90’ όμως οι σημερινοί Έλληνες
αναγνωρίζουν ως προγόνους τους και συνειδητοποιούν την τότε διασπορά
των Ελλήνων εμπόρων, η οποία, κατά τον 19ο αιώνα, έπαιξε έναν πολύ
σημαντικό ρόλο στην αστικοποίηση της Ουγγαρίας.
Εικονογραφώντας το είδος της κληρονομιάς με την οποία έχουμε να κάνουμε
και για την οποία μπορούμε να αναφερόμαστε με υπερηφάνεια, αντί
εισαγωγής του συνεδρίου, θα σας παρουσιάσουμε την επιστολή που έγραψε ο
Σίμων Σίνας στην Ουγγρική Ακαδημία Επιστημών .
Νίκος Φωκάς – András Gerő